Interventies

Evaluatie van interventies

Het Mulier Instituut ondersteunt interventie-eigenaren bij de evaluatie van gezondheidsbevorderende interventies gericht op het stimuleren van sport en bewegen. Een interventie kan op twee manieren worden geëvalueerd. Ten eerste voeren we regelmatig procesevaluaties uit om meer zicht te krijgen op de resultaten bij de uitvoering van de interventie, zoals bijvoorbeeld samenwerking. Hierbij worden ook de ervaringen van deelnemers of intermediairs/professionals meegenomen. Ten tweede voert het Mulier Instituut evaluaties uit naar de effecten en opbrengsten van een interventie om aan te tonen wat de interventie bijdraagt. De resultaten van beide evaluaties dragen bij aan het verder optimaliseren van de interventie.

Het Mulier Instituut heeft bijvoorbeeld een procesevaluatie uitgevoerd voor Bewegen op recept (in opdracht van gemeente Nieuwegein), Natuursprong (in opdracht van Huis voor Beweging), The Daily Mile (in opdracht van Jongeren Op Gezond Gewicht) en Fresh in de les (in opdracht van gemeente Amsterdam).

Erkenning van interventies

Naast het uitvoeren van een proces- of effectevaluatie bieden we ondersteuning bij het goed beschrijven van een interventie of een theoretische onderbouwing van de aanpak. Hiermee wordt de basis gelegd voor een goede en mogelijk erkende interventie.

Een goede beschrijving van een interventie gaat in op het probleem, de doelen en de doelgroep van de aanpak. Ook worden hierbij de aanpak en randvoorwaarden beschreven. Leerpunten vanuit de procesevaluatie worden meegenomen om de interventie verder te ontwikkelen.

Een theoretische onderbouwing van een interventie is ook erg belangrijk bij het (door)ontwikkelen ervan. Aan de hand van wetenschappelijke (gedrags)modellen, theorie en/of literatuur wordt aannemelijk gemaakt dat met de interventie gestelde doelen kunnen worden bereikt.

Het Mulier Instituut ondersteunt verschillende interventie-eigenaren binnen het Erkenningstraject Interventies bij een goede beschrijving van de interventie en bij het schrijven van een theoretische onderbouwing voor de erkenning ‘Goed Onderbouwd’. Zo heeft het Mulier Instituut de interventies Denken en Doen (Nederlandse Bridgebond), Tigers op Recept (Nederlands Instituut voor Vechtsport en Maatschappij) en The Daily Mile (Jongeren Op Gezond Gewicht) ondersteund bij het behalen van de erkenning ‘Goed Onderbouwd’.

In november 2017 verscheen het rapport Literatuuronderzoek bewegen door kinderen met overgewicht voor Judo Bond Nederland.

Lopend onderzoek

Ondersteuning bij ontwikkeling monitoring- en evaluatietool voor sport- en beweeginterventies

Binnen de landelijke en lokale sport- en beweegstimuleringsregelingen is steeds meer aandacht gekomen voor het monitoren en evalueren van zowel de (ervaren) effecten als het proces van ingezette interventies en aanpakken om meer inzicht te krijgen in het verloop ervan, opbrengsten bij uitvoerders en deelnemers en succes- en faalfactoren. Ook binnen het Erkenningstraject Interventies waar interventies uit verschillende werkvelden systematisch worden beoordeeld op kwaliteit, uitvoerbaarheid en effectiviteit, is inzicht in (ervaren) effecten en het verloop van het implementatieproces wenselijk. Uit onderzoek en praktijkervaringen blijkt echter dat interventie-eigenaren en lokale sport- en beweeguitvoerders het lastig vinden om hun interventies/aanpakken te monitoren en evalueren. Kenniscentrum Sport en Bewegen (KCSB) heeft daarom het Mulier Instituut gevraagd te ondersteunen bij het ontwikkelen van een monitoring- en evaluatietool, die door interventie-eigenaren en lokale sport- en beweeguitvoerders gebruikt kan worden om hun interventies/aanpakken te monitoren en evalueren. Hierbij is het Mulier Instituut verantwoordelijke voor de inhoudelijke ontwikkeling van de tool en KCSB voor de vormgeving van de tool. De monitoring- en evaluatietool wordt in samenspraak met interventie-eigenaren, lokale sport- en beweeguitvoerders en deelnemers aan sport- en beweeginterventies ontwikkeld.

Het onderzoek vindt plaats in de periode juni-december 2020. De monitoring- en evaluatietool wordt in het voorjaar van 2021 opgeleverd.

Contactpersoon: Linda Ooms.

Kind Leert Inventief Kracht (KLIK)

Kind Leert Inventief Kracht (KLIK) is een gehonoreerd onderzoeksproject binnen het NutsOhra programma Gezonde Toekomst Dichtbij, waarin gebiedsgerichte gezondheidsaanpakken centraal staan om gezondheidsachterstanden van met name kansarme gezinnen met een lagere sociaaleconomische positie terug te dringen.

In de eerste fase van het project heeft het Mulier Instituut via bronnenonderzoek gegevens verzameld en geanalyseerd over de gezondheid (o.a. gewicht/BMI, bewegen, voeding) en de leefomgeving van kinderen en gezinnen in Oud-Charlois.

Klik hier voor de Tussenmeting KLIK 2016-2018 (november 2018).

Klik hier voor de publicatie KLIK. Cijfers en achtergronden Oud-Charlois (pdf, december 2015)

In de tweede fase van het project (2016-2019) onderzoekt het Mulier Instituut verschillende aspecten van gezondheidsgedrag en –opvattingen onder kinderen (groep 6) en hun ouders en mogelijke veranderingen daarin gedurende het KLIK project, en worden de diverse KLIK activiteiten eveneens geëvalueerd.

Contactpersoon: Agnes Elling.

Ondersteuning erkenningstraject van The Daily Mile

The Daily Mile is een interventie voor op basisscholen met als doel het uithoudingsvermogen van kinderen te verbeteren. Om dit te bereiken wandelt, jogt of rent een schoolklas een schooljaar lang minimaal drie keer in de week, gedurende 15 minuten, buiten het schoollokaal. The Daily Mile heeft op dit moment de erkenning ‘Goed onderbouwd’.

JOGG, eigenaar van de interventie, wil voor The Daily Mile een erkenning op het niveau ‘Effectief’ aanvragen bij het Centrum Gezond Leven (RIVM/CGL). Het Mulier Instituut ondersteunt JOGG bij het invullen van het werkblad dat ingediend moet worden.

Erasmus MC: uitvoering NEW.ROADS interventie

Bewegen hoort bij gezond ouder worden. Toch bewegen veel ouderen te weinig, zeker in buurten met een lage sociaal-economische status (SES). Om daar wat aan te doen, heeft het Erasmus MC in 2012 een interventie ontwikkeld om 55-plussers uit lage SES-buurten meer tot wandelen aan te zetten: de NEW.ROADS interventie. In NEW.ROADS is geprobeerd om schaalbare en haalbare veranderingen in de buurtomgeving aan te brengen, zoals de aanleg van wandelroutes of het opstarten van wandelgroepen.

Het Erasmus MC wil deze interventie graag indienen bij de Interventiedatabase Gezond en Actief Leven van het Centrum Gezond Leven voor een erkenning ‘bewezen effectief’ en heeft het Mulier Instituut gevraagd hierbij te ondersteunen.

Contactpersoon: Rick Prins.

Evaluatie Sportimpuls JILIB-projecten

De Sportimpuls Jeugd in lage inkomensbuurten (JILIB) heeft als doel jeugd tot 21 jaar die niet of te weinig beweegt of dreigt te stoppen met hun sport- en beweegactiviteiten te stimuleren om blijvend fysiek in beweging te komen door gebruik te maken van vraaggestuurd lokaal sport- en beweegaanbod op maat. Sinds 2014 kunnen lokale sport- en beweegaanbieders tweejarige financiële ondersteuning ontvangen bij het opzetten van lokaal vraaggericht sport- en beweegaanbod voor deze doelgroep. De Sportimpuls JILIB maakte tot en met 2018 samen met de Buurtsportcoachregeling deel uit van het programma Sport en Bewegen in de Buurt van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In september 2018 is de laatste ronde JILIB-projecten van start gegaan. Deze tweejarige projecten lopen nog door tot en met eind 2020.

Het onderzoek bestaat uit twee deelonderzoeken:

• Deelonderzoek 1 afgeronde JILIB-projecten rondes 2015-2017: onder alle hoofdaanvragers (lokale sport- en beweegaanbieders) van de afgeronde Sportimpulsprojecten uit rondes 2015-2017 wordt een online vragenlijst afgenomen. Daarnaast vinden verdiepende interviews met betrokkenen (uitvoerders en samenwerkingspartners) van zes afgeronde JILIB-projecten plaats. Het doel van dit deelonderzoek is om inzicht te krijgen in de mate van borging van de projecten, werkzame elementen van borging, het bereik en de effecten van de projecten.
• Deelonderzoek 2 lopende JILIB-projecten ronde 2018: bij vier lopende JILIB-projecten uit 2018 worden na één jaar en na twee jaar na de start verdiepende interviews met betrokkenen (uitvoerders en samenwerkingspartners, ouders van deelnemers en deelnemers) gehouden. Ook worden uitvallers van projecten bevraagd. Daarnaast worden de monitor- en evaluatieresultaten van alle 2018 projecten na twee jaar verzameld en samengevat. Het doel van dit deelonderzoek is om inzicht te krijgen in het verloop, het bereik, werkzame elementen en de effecten van de projecten.

Deelonderzoek 1 wordt uitgevoerd in het najaar van 2019. De eindrapportage wordt verwacht in januari 2020. Deelonderzoek 2 wordt uitgevoerd in het najaar van 2019 en het najaar van 2020. De tussenrapportage wordt verwacht in februari 2020 en de eindrapportage in januari 2021.

Contactpersoon: Linda Ooms.

Evaluatie Sportimpuls KSG-projecten

Het doel van de Sportimpuls Kinderen sportief op gewicht (KSG) is dat lokale sport- en beweegaanbieders samen met partijen uit de lokale gezondheidszorg een uitgebreid en/of verbreed sport- en beweegaanbod ontwikkelen voor kinderen van 0 tot 18 jaar met overgewicht of obesitas en hun gezin om hen op deze manier op weg te helpen naar een duurzame sportieve en gezonde leefstijl. Sinds 2013 kunnen lokale sport- en beweegaanbieders tweejarige financiële ondersteuning ontvangen bij het opzetten van lokaal vraaggericht sport- en beweegaanbod voor deze doelgroep. De Sportimpuls KSG maakte tot en met 2018 samen met de Buurtsportcoachregeling deel uit van het programma Sport en Bewegen in de Buurt van het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport. In september 2018 is de laatste ronde KSG-projecten van start gegaan. Deze tweejarige projecten lopen nog door tot en met eind 2020.

Het onderzoek bestaat uit twee deelonderzoeken:

• Deelonderzoek 1 afgeronde KSG-projecten rondes 2015-2017: onder alle hoofdaanvragers (lokale sport- en beweegaanbieders) van de afgeronde Sportimpulsprojecten uit rondes 2015-2017 wordt een online vragenlijst afgenomen. Daarnaast vinden verdiepende interviews met betrokkenen (uitvoerders en samenwerkingspartners) van zes afgeronde KSG-projecten plaats. Het doel van dit deelonderzoek is om inzicht te krijgen in de mate van borging van de projecten, werkzame elementen van borging, het bereik en de effecten van de projecten.
• Deelonderzoek 2 lopende KSG-projecten ronde 2018: bij vier lopende KSG-projecten uit 2018 worden na één jaar en na twee jaar na de start verdiepende interviews met betrokkenen (uitvoerders en samenwerkingspartners, ouders van deelnemers en deelnemers) gehouden. Ook worden uitvallers van projecten bevraagd. Daarnaast worden de monitor- en evaluatieresultaten van alle 2018 projecten na twee jaar verzameld en samengevat. Het doel van dit deelonderzoek is om inzicht te krijgen in het verloop, het bereik, werkzame elementen en de effecten van de projecten.

Deelonderzoek 1 wordt uitgevoerd in het najaar van 2019. De eindrapportage wordt verwacht in januari 2020. Deelonderzoek 2 wordt uitgevoerd in het najaar van 2019 en het najaar van 2020. De tussenrapportage wordt verwacht in februari 2020 en de eindrapportage in januari 2021.

Contactpersoon: Linda Ooms.

Doortrappen: monitoring en evaluatie

In Nederland wordt fietsen van jongs af aan bijgebracht. We doen het dagelijks en is tot op hoge leeftijd populair. Dat is positief (het houdt ons gezond, in beweging en ook sociaal actief) maar oudere fietsers zijn ook kwetsbaar. Het aantal senioren dat met fietsongevallen ernstig letsel oploopt, is sinds 2000 met 50 procent toegenomen (Beleidsimpuls Verkeersveiligheid, 2012).

Vanuit het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is daarom het concept Doortrappen ontwikkeld. Doortrappen heeft de ambitie om ouderen bewust te maken van het aspect fietsveiligheid en hen te verleiden tot aanpassingen aan de fiets of in gedrag, met als uiteindelijk doel het verminderen van ongelukken met fietsende ouderen.

Het programma wordt al op verschillende plaatsen in het land lokaal ingezet. Het Mulier Instituut monitort het programma en voert een actie-ondersteunende evaluatie uit. Het onderzoek bestaat uit twee fasen. Fase 1 (2019) heeft tot doel om inzicht te krijgen in de programmatheorie van Doortrappen en de werkwijze van de deelnemende provincies/regio’s en gemeenten. Het doel van fase 2 (2020-2021) is om op verschillende niveaus de voortgang te monitoren. Daarnaast wordt een actie ondersteunende evaluatie uitgevoerd om de bekijken hoe het programma kan worden doorontwikkeld.

Contactpersoon: Lisanne Balk.

Gemeente Rotterdam: Lekker Fit!

Vanaf het schooljaar 2019-2020 wil de gemeente Rotterdam binnen het programma Lekker Fit! aan de slag met het vormgeven van een actieve schooldag. Onder een actieve schooldag vallen naast bewegingsonderwijs andere beweegactiviteiten, zoals buitenspelen, naschools aanbod, pauzesport en beweegtussendoortjes.

Het Mulier Instituut en CALO Windesheim onderzoeken wat nodig is om naast de vaste beweegmomenten dagelijks bewegen structureel in een schooldag te integreren, en hoe Lekker Fit! dit kan stimuleren en ondersteunen.

Het project levert inzichten op met betrekking tot (1) veelbelovende ingrediënten voor het structureel integreren van meer beweegactiviteiten in en om Lekker Fit!-scholen; (2) motivatie van betrokkenen om meer beweegactiviteiten in en om school te implementeren; (3) beschrijving van de mogelijke rol van groepsleerkrachten, vakleerkrachten, buurtsportcoaches, beweegteams; (4) generaliseerbare uitkomsten voor andere scholen in Rotterdam.

Contactpersoon: Amika Singh.

Update Human Capital Model

Sport en bewegen hebben vele positieve effecten op de gezondheid. Op basis van wetenschappelijke literatuur is in 2013 het Human Capital Model ontwikkeld, waarin ruim 80 effecten van sport en bewegen worden beschreven aan de hand van zes kernwaarden: fysieke waarde, emotionele waarde, sociale waarde, persoonlijke waarde, intellectuele waarde en financiële waarde. Het Mulier Instituut voert een systematische literatuurstudie uit over de periode 2013-2019 om de wetenschappelijke bewijslast voor de waarde van sport en bewegen up-te-daten. Het Mulier Instituut focust zich hierbij op de sociale, persoonlijke, emotionele en financiële waarde van sport en bewegen. KCSB voert de update voor de overige twee domeinen uit.

Het onderzoek vindt plaats in de periode maart-juni 2020.

Contactpersoon: Linda Ooms.