In 2020 zijn er in totaal zo’n 4.700 buurtsportcoaches actief in bijna alle Nederlandse gemeenten (78% van de in totaal 6.012 buurtsport- en cultuurcoaches), die deelname aan sport/bewegen stimuleren en verschillende sectoren met elkaar verbinden. Ze worden ingezet vanuit de Brede Regeling Combinatiefuncties (BRC). Wat doen buurtsportcoaches en wat leveren ze op? In deze websheet zijn niet eerder gepubliceerde resultaten te vinden aanvullend op de publicaties als de jaarlijkse landelijke Monitor Brede Regeling Combinatiefuncties en verschillende factsheets (zie hier voor meer informatie).
Opbrengsten
Wat is het belangrijkste resultaat van de inzet van de buurtsportcoach?
Buurtsportcoaches (100%) en gemeenten (98%) zien resultaat van hun werk / het werk van de buurtsportcoach. Gemeenten waarderen dit resultaat als goed; ze geven de inzet van buurtsportcoaches gemiddeld het rapportcijfer 8,1. Verbindingen leggen tussen verschillende sectoren, iets wat als de kern van het werk van een buurtsportcoach wordt genoemd, wordt door gemeenten en buurtsportcoaches het vaakst genoemd als belangrijkste resultaat (zie figuur 1). Werkgevers gaven antwoorden die in lijn lagen met die van buurtsportcoaches en gemeenteambtenaren (niet in figuur).
Met wie maakt de buurtsportcoach een verbinding?
Verbindingen leggen tussen verschillende sectoren is een kerntaak van de buurtsportcoach (zie figuur 1). In figuur 2 is te zien dat er met een verscheidenheid aan organisaties contact wordt gelegd, waarvan organisaties uit de sport en scholen het vaakst worden genoemd.
De buurtsportcoaches zijn per organisatievorm gevraagd met hoeveel (zelfstandige) organisaties ze hebben samengewerkt. In tabel 1 is het gemiddeld aantal organisaties te zien per organisatievorm waarmee is samengewerkt per buurtsportcoach. Hieruit blijkt dat sportorganisaties en onderwijsorganisaties het hoogste scoren: er wordt het vaakst samengewerkt met dit soort organisaties (zie figuur 2) en het aantal organisaties binnen deze sectoren is het grootst.
Tabel 1. Gemiddeld aantal organisaties waarmee is samengewerkt per organisatievorm in 2019, door buurtsportcoaches (n=100)
| Organisaties | Aantal |
| Sportverenigingen | 27 |
| Scholen (basisonderwijs, voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs) | 13 |
| Andere sport- en beweegaanbieders (o.a. fitnesscentrum, zwembad, klimhal, Cruyff Court, fysiofitness, aangepast sporten) | 9 |
| Huisarts, fysiotherapeut, diëtist (eerstelijnszorg) | 7 |
| Bedrijfsleven | 5 |
| Gehandicaptenzorg (o.a. woonzorginstellingen, dagbesteding) | 4 |
| Kinderopvang | 4 |
| Buurtorganisatie (o.a. wijkcentrum, buurtvereniging, speeltuinvereniging) | 4 |
| Overige zorgverleners (o.a. ziekenhuis, revalidatiecentra, GGZ, verzorgingshuis) | 3 |
| Sociale wijkteams | 3 |
| Ouderenorganisatie (o.a. lokale afdeling ouderenbond, Zonnebloem) | 3 |
| Open antwoord | 3 |
| Organisaties voor kunst en cultuur | 3 |
| Gehandicaptenorganisatie (o.a. lokaal platform, gehandicaptenraad, stichting) | 3 |
| Organisaties voor mensen met een laag inkomen (Voedselbank, Jeugdfonds Sport & Cultuur, Stichting Leergeld) | 2 |
| Jeugdzorg (o.a. instellingen voor jeugdbescherming/-reclassering, organisaties voor jeugd- en opvoedhulp) | 2 |
| Migrantenorganisatie | 2 |
| Vluchtelingenwerk | 1 |
| LHBTI-organisatie (o.a. COC) | 1 |
Bron: peiling buurtsportcoachpanel najaar 2019; Mulier Instituut.
Hoe zit het met gezondheidswinst als resultaat?
Buurtsportcoaches noemen vaker dan gemeenten dat de gezondheid van mensen wordt verbeterd (zie figuur 1). Figuur 3 laat verschillende niveaus zien waarop gezondheidswinst wordt behaald. Daarin zien we vergelijkbare antwoorden van buurtsportcoaches en gemeenten. Fysieke fitheid, meedoen en mentaal welbevinden zijn veel genoemde resultaten.
Verbeterpunten
Op welk gebied kan de inzet van buurtsportcoaches verbeterd worden?
Hoewel het gevoel van de meerwaarde van buurtsportcoaches groot is onder gemeenten, zien ze nog wel verbeterpunten om de Brede Regeling Combinatiefuncties in hun gemeente (nog) beter uit te kunnen voeren (zie figuur 4, peiling voorjaar 2020). Zicht op de impact van de huidige inzet kan beter en ook het realiseren van cofinanciering wordt veel genoemd als verbeterpunt. Daarbij geven meerdere gemeenten aan dat het lastig is voldoende cofinanciering te vinden, maar dat betere monitoring en evaluatie en beter inzicht in de impact van de Brede Regeling Combinatiefuncties hierbij kan helpen.
Specialisatie
Wat is de verhouding tussen specialisten en generalisten?
Buurtsportcoaches worden soms ingezet als specialist en soms als generalist. Bijna een kwart (23%) van de buurtsportcoaches noemt zichzelf een specialist (zie figuur 5). Zij hebben vaak veel kennis van een specifieke doelgroep (bijv. mensen met een beperking), een specifieke sport (bijv. volleybal), een specifieke sector (bijv. bewegingsonderwijs) of een specifieke taak (bijv. het organiseren van grote evenementen of het maken van verbindingen). Ruim een kwart (27%) van de buurtsportcoaches noemt zichzelf een generalist. Een generalist combineert vaak verschillende taken (bijv. coördineren, verbinden, organiseren en uitvoeren) in verschillende sectoren. De overige buurtsportcoaches (49%) zeggen een deel van hun werktijd specialist te zijn en een deel generalist. Buurtsportcoaches vertellen:
- “Deels voer ik bewegingsactiviteiten uit als specialist met ALO-achtergrond en deels ondersteun ik sportverenigingen en scholen met diverse zaken en organiseer ik evenementen.”
- “Ik weet van heel veel zaken een beetje en van een aantal zaken heb ik specifieke kennis. Als coördinator maak ik gebruik van de kennis die er in het team zit en voor een aantal thema’s ben ik de aangewezen buurtsportcoach. Die combi maakt het werk veelzijdig, maar tegelijkertijd ook lastig.”
- “Specialist wanneer ik uitvoerend werk verricht zoals sportieve activiteiten. Generalist als ik verenigingen en scholen aan elkaar koppel, activiteiten coördineer en organiseer.”
Gemeenteambtenaren is gevraagd hoe de verdeling tussen specialisten, generalisten en een combinatie er idealiter uit moet zien. Zij geven aan dat een derde (33%) specialist zou moeten zijn en 43 procent generalist (zie figuur 5). Uit de open antwoorden blijkt dat veel gemeenten taken als coördineren en verbinden generalistisch vinden, en de daadwerkelijke uitvoering zien als een specialistische taak. Regelmatig wordt genoemd dat een buurtsportcoach meestal een generalist is die op bepaalde onderdelen ook specialistisch werk doet. Met name de wat grotere gemeenten geven aan dat juist de combinatie van een aantal generalisten en een aantal specialisten belangrijk is, zodat alle taken gedaan kunnen worden.
Vergelijking tussen de antwoorden van buurtsportcoaches en de antwoorden van gemeenten in figuur 5 is lastig. Dat komt omdat de buurtsportcoach praat over zichzelf op dit moment en de gemeenteambtenaar over de ideale situatie van alle buurtsportcoach-inzet binnen de gemeente.
Wat is het verschil tussen de werkelijke en de ideale situatie?
Gevraagd naar het verschil tussen de werkelijke situatie en de ideale situatie zeggen de meeste gemeenten en buurtsportcoaches de verhouding tussen specialisten en generalisten zoals die nu is goed te vinden (buurtsportcoaches voor hun eigen werkzaamheden en gemeenten binnen hun gemeente in totaal; zie figuur 6). 33 procent van de gemeenten en 22 procent van de buurtsportcoaches vindt deze verhouding niet ideaal. Het verschilt echter of men dan vindt dat er meer specialisten of meer generalisten zouden moeten zijn.
Wie bepaalt de taken en werkzaamheden van buurtsportcoaches?
Drie kwart (74%, figuur 7) van de buurtsportcoaches bepaalt zelf (mede) de eigen werkzaamheden. De taken en werkzaamheden van buurtsportcoaches zijn vaak in een functieprofiel vastgelegd (62%).
Netwerken
Hoe wordt kennis en ervaring gedeeld tussen buurtsportcoaches?
Buurtsportcoaches zijn vaak verbinders en werken veel samen met collega’s: 98 procent van hen geeft aan kennis en ervaringen te delen met collega buurtsportcoaches (peiling voorjaar 2020). Dat doen ze het vaakst met collega’s binnen de eigen organisatie, maar ook regelmatig met buurtsportcoaches van andere organisaties (zie figuur 8).
Willen buurtsportcoaches kennis en ervaring blijven delen in de toekomst?
In de toekomst wil 98 procent van de buurtsportcoaches kennis en ervaring blijven uitwisselen. Ze zien zichzelf deelnemen aan kennisdeling op bijeenkomsten landelijke/regionaal en georganiseerd door collega’s of werkgever (zie figuur 9). Ook wil een deel van de coaches zelf bijeenkomsten gaan organiseren.
Buurtsportcoaches hebben voor de toekomst behoefte aan veel verschillende onderwerpen van uitwisseling. Daarbij gaat het soms om kennis, maar soms ook om uitwisseling en goede voorbeelden. Hierbij vinden buurtsportcoaches voorbeelden die aansluiten bij hun werkomgeving het meest interessant (denk aan soort gemeente: plattelandsgemeente of grote gemeente). Buurtsportcoaches geven aan dat ze graag willen aanhaken bij de actualiteit (op dit moment bijvoorbeeld sporten in de 1,5 meter maatschappij of de invulling van het sportakkoord). Maar ook de meer tijdloze thema’s worden veel aangehaald. Genoemde thema’s zijn onder andere:
- Specifieke doelgroepen (kwetsbaren, niet aangeboren hersenletsel, eenzame ouderen, migranten)
- Monitoring en evaluatie
- Vrijwilligersbeleid
- Effectmetingen
- Borging
- Bewegend leren
- Bekendheid vergroten bij zorgsector
- Gebruik sociale media
- Geldstromen/cofinanciering
- Gesprekstechnieken.
Doelgroepen
Voor welke doelgroepen werken buurtsportcoaches?
Buurtsportcoaches zijn werkzaam voor verschillende doelgroepen. Uit de peilingen komt naar voren dat de buurtsportcoaches het vaakst ingezet worden op de leeftijdsgroepen jeugd en ouderen, maar dat andere leeftijdsgroepen ook bereikt worden. Als we kijken naar specifieke doelgroepen, is te zien dat buurtsportcoaches vele verschillende (kwetsbare) groepen bereiken, zoals mensen met een beperking, mensen in armoede of inactieven (zie figuur 10). In deze figuur is te zien dat de buurtsportcoaches vaak een lager percentage laten zien. Dat komt doordat de buurtsportcoach zijn/haar eigen inzet bekijkt, terwijl gemeenten en werkgevers de totale inzet van alle buurtsportcoaches binnen de gemeente/organisatie bekijken. Eén buurtsportcoach werkt meestal voor verschillende doelgroepen.
Monitoren en evalueren
Bijna alle buurtsportcoaches monitoren wat ze doen en verbinden daar conclusies aan. Dit kan bijvoorbeeld door middel van het ontwikkelde stappenplan. Maar de manier waarop en het doel waarvoor ze dat doen verschilt.
Welke gegevens over de inzet en resultaten van buurtsportcoaches worden bijgehouden?
De overgrote meerderheid van de buurtsportcoaches registreert gegevens over zijn/haar werkzaamheden (slechts 4 procent doet dit niet; zie figuur 11). Dit doen de buurtsportcoaches met name over aantallen die zijn bereikt. Informatie over de effecten van de werkzaamheden van buurtsportcoaches, zoals de sportdeelname van deelnemers en de doorstroom naar structureel aanbod, wordt in mindere mate bijgehouden.
Hoe worden de gegevens over de inzet en resultaten van buurtsportcoaches bijgehouden?
Voor de meeste buurtsportcoaches is het registreren van gegevens geen dagelijkse bezigheid: 39 procent registreert één of meerdere keren per week en 38 procent één of meerdere keren per maand. De meest voorkomende manier waarop informatie over de inzet van buurtsportcoaches wordt bijgehouden, is door het schrijven van uren in een tijdsregistratiesysteem (zie figuur 12). Ook het registreren van gegevens in Excel komt vaak voor. Werkgevers maken daarnaast vaker gebruik van meer kwalitatieve methoden om informatie te verzamelen. Zo werken zij met gespreksverslagen of notities, verzamelen zij informatie door middel van interviews en zetten zij vragenlijsten uit.
De meeste buurtsportcoaches geven aan informatie over de resultaten van hun werkzaamheden direct na een activiteit of contactmoment of na afloop van een activiteitenreeks te verwerken (zie figuur 13).
Waar worden de gegevens over de inzet en resultaten van buurtsportcoaches voor gebruikt?
De gegevens die worden bijgehouden zorgen met name voor verantwoording van de gebruikte middelen, voor het bijsturen van beleid of uitvoering en voor het volgen van de uitvoering (zie figuur 14).
Hebben buurtsportcoaches en werkgevers behoefte aan ondersteuning bij het inzichtelijk maken van de resultaten van hun werkzaamheden?
De overgrote meerderheid van de buurtsportcoaches en de werkgevers vindt het (zeer) belangrijk om zicht te hebben op de resultaten van hun werkzaamheden. Buurtsportcoaches hebben daarbij meer behoefte aan ondersteuning dan werkgevers (zie figuur 15).
Verantwoording & PDF
Het Mulier Instituut bevraagt buurtsportcoaches (en cultuurcoaches), werkgevers, ambtenaren sport en bewegen, verenigingsbestuurders en burgers regelmatig over actuele thema’s. Zowel buurtsportcoaches als cultuurcoaches worden betaald vanuit de Brede Regeling Combinatiefuncties, maar in dit websheet zijn alleen de antwoorden van en over (buurt)sport(coaches) meegenomen, en niet over cultuur.
Klik hier voor een printversie in pdf.